طرحواره درمانی یکی از روش های مبتنی بر شواهد است که تمام تلاش آن این است که بر شخصیت افراد در همه ابعاد تاثیر عمیقی بر جای بگذارد به عبارتی می توان گفت این روش درمانی در از بین بردن علائم مزمن تاثیر بسیار زیادی دارد و کاربرد آن در مواردی نیز بسیار چشمگیر می باشد که از جمله آنها:
• در مرحله نخست الگوهای رفتاری فرد شناسایی می شود و برای درمان آنها تلاش می شود.
• به هرگونه چالش زندگی که بر سر راه فرد قرار می گیرد پاسخ داده شود.
• در نهایت موارد و نکات مثبتی که نقطه قوت فرد به شمار می رود شناسایی و به آنها شکل داده شود.
نکته: طرحواره درمانی با مدد جستن از مصاحبه و پرسشنامه به شناسایی رفتارها و ذهنیت های فراگیر مراجع می پردازد و در طی بررسی ها و اصولی باعث می شود که فرد تمامی تصمیم گیری های خود را مطابق با واقعیت انجام دهد ن بر اساس نقش و طرح.
نکاتی مهم و اساسی درباره طرحواره درمانی:
به طور کلی
طرحواره درمانی روش ها و راهکارهای پردازش اطلاعات است که بر اساس واقعیت یا تجارب شخصی شکل می گیرد تا این امکانات را در اختیار افراد قرار دهد تا تجربه را تبیین و بررسی کند. به طور کلی می توان گفت عواملی هستند که در به وجود امدن طرحواره ها نقش موثری دارند که از جمله آنها:
• هر طرحواره درمانی خود دارای یک جزء مفید و موثر است که با ارزش ها و باورهای شخص مرتبط و منسجم می باشد.
• هر طرحواره درمانی در اینکه افراد باورها و ارزش های خود را تا چه مدت نگهداری کرده اند متفاوت می باشند.
• طرحواره ها غالبا الگوبرداری می شود یعنی از افراد دیگر فرا گرفته می شود.
• طرحواره ها معمولا در برگیرنده جزء شناختی هستند و بر روی تفکرات شخص تاثیر عمده ای می گذارد.
• طرحواره ها عموما در برگیرنده جزء رفتاری هستند که این خود تعیین می کند افراد چگونه می توانند بر روی نظام باورها عمل کنند.
نکته: به طور کلی می توان گفت در
طرحواره درمانی به طرحواره هایی توجه می شود که در ابتدای زندگی در خانواده و هر آنچه که نتیجه ارتباط با والدین است به وجود می آید و روش ها و تکنیک هایی به کار گرفته می شود که طرحواره های ناسازگار اولیه به فراموشی سپرده می شود و این تکنیک ها شناختی، تجربی و رفتاری می باشد.
حوزههای طرحوارهها شامل ۵ طبقهبندی از نیازهای برآورده نشده هستند که به صورت ۱۸ گروه طرحواره ناسازگار اولیه درآمدهاند و توسط یانگ، کلاسکو و ویشار تبیین شدهاند.[۳]
الف) بریدگی و طرد که شامل ۵ طرحواره است:
- طرد و رهاشدگی
- بیاعتمادی / بد رفتاری
- محرومیت هیجانی
- نقص و شرم
- بیگانگی و انزوای اجتماعی
ب) استقلال و عملکرد مختل شده که شامل ۴ طرحواره است:
- وابستگی / بی کفایتی
- آسیبپذیری نسبت به بیماری و ضرر
- گرفتار / خود تحول نیافته
- شکست
ج) محدودیتهای مختل که شامل ۲ طرحواره است:
- استحقاق / بزرگ منشی
- خود کنترلی و خود انضباطی نا کافی
د) دیگر جهتمندی که شامل ۳ طرحواره است:
- اطاعت
- ایثار
- تأییدطلبی
ه) گوش به زنگی بیش از حد و بازداری که شامل ۴ طرحواره است:
- منفی گرایی / بدبینی
- تنبیه گرایی
- استانداردهای سفت و سخت / انتقاد جویی
- بازداری هیجانی